Den Ilp 5 April 2008, in de Telegraaf:
Voor alles waar we deze week verschijnen: klik hier

Wat zocht tante Petra bij kunstenaar Anton Heyboer? Waarom had zij haar familie in Limburg achtergelaten om een gecompliceerd en geïsoleerd leven te leiden bij een man die al vier vrouwen heeft?

Documentairemaker Rogier Timmermans (31) heeft veel vragen als hij in 2001 naar het Noord-Hollandse plaatsje Den Ilp rijdt. Hij wil zijn tante vra­gen waarom ze 15 jaar eerder plotseling uit zijn leven is verdwenen. Ze vertrok, net als zijn vader, met wie Rogier eveneens nauwelijks contact heeft. Waarom is er geen enkele band? Heeft Petra het antwoord?

Bij de VPRO vanavond De Vijfde Bruid, een jarenlange zoektocht die aanvankelijk meer vragen dan antwoorden oplevert. Rogier zoekt op een plek waar creativiteit en krankzinnigheid samenkomen.

Petra heeft in Anton Hey­boer haar liefde gevonden, de man die haar redde uit de wurgende armen van de totale waanzin. Want zover heen was ze, vlak voordat ze door haar eigen moeder aan 'Ton' gekoppeld werd.

,,Ik ontdekte een volkomen nieuwe wereld. Langzaam kwam ik tot het besef dat mijn 'gekke' tante helemaal niet zo gek was. We spraken urenlang en ik bleef maar filmen."

Rogier besloot zijn tante regelmatig op te zoeken in de hoop ooit binnen te kunnen dringen in het donkere labyrint, opgetrokken uit hout en golfplaat.

,,Mijn tante hield me op afstand, als een waakhond verdedigde ze haar Ton. Ik mocht naar binnen 'als de tijd daar rijp voor was'.

En dat duurde lang. Uren bracht hij door in het schuurtje aan de overkant, wachtend op toestemming. Vaak overwoog Rogier de opnames te staken. Zijn wens om Heyboer te zien en zijn zoektocht naar de reden van het uiteenvallen van zijn eigen familie veroorzaakten een maalstroom in zijn hoofd. ,,Ik wilde weten uit wat voor nest ik kwam en Heyboer had de sleutel in handen."

Kostschool

Zijn tante kwam uit een gezin met zes kinderen, waar va­der zich vooral richtte op zijn witgoedzaak. Ma stond hem bij met de boekhouding. Voor liefde was geen tijd in huize Timmermans. Petra werd naar een kostschool gestuurd, raakte daar in een isolement en creëerde een eigen wereld Het trouwen met een aristocraat stond hoog in het vaandel bij vader, maar zover kwam het niet. Petra: ,,Ik werkte achter de balie in het Amstel Hotel in Amsterdam, waar ik de hele dag werd geconfronteerd met mensen die voor mij van een andere planeet leken te komen. Ik werd er fysiek ziek van."

Ze lijdt twaalf jaar. Vlak voor ze een totale inzinking krijgt, brengt haar moeder haar in contact met Anton. ,,Ma en Ton hadden ook al iets samen. Het was wel een vreemd moment, ja. Maar bij hem voelde ik me meteen rustig. Het was alsof ik thuiskwam."

Petra is gebleven, hoewel ze talloze malen werd weggestuurd. ,,Pas later besefte ik waarom. Ik was onecht. Ik spieelde nog steeds de rol die ik ook in het Amstel speelde."

Ze moest opnieuw geboren worden, afgepeld als een ui tot alleen de blanke, onschuldige binnenkant overbleef. Sinds 1982 runt ze de galerie aan de overzijde van de straat. Als de kunstenaar besluit zich als kluizenaar volledig terug te trekken omdat hij evenals Petra ziek wordt van het contact met 'gesocialiseerde' mensen ziet ze hem nog maar zelden. „We spraken elkaar door de telefoon, dat was voor mij genoeg.”

   Als Rogier schrikt van een hoog hek dat ze om het huis laat zetten zegt ze: ,,Kijk eens aan welke kant je staat. Ik ben niet degene die gevangen zit..."

   Rogier wordt tijdens het wachten geconfronteerd met opmerkingen van Petra die hem wanhopig maken. Zo krijgt hij te horen dat hij het bezoekje van Joke, de vierde bruid heeft gemist. ,,Joke kwam eitjes brengen, Rogier. Prachtig verse eitjes, dat heb je allemaal gemist..."

Rogier: ,,Ik wilde helemaal geen eitjes filmen, ik wilde Anton die iets wezenlijks zegt."

Uiteindelijk wordt het wachten beloond, Rogier mag kort naar binnen. ,,Ik was vol­ledig overdonderd. Anton kocht alles in het groot in, van complete kerkinterieurs, autobussen en draglines tot bewerkte gietijzeren radiatoren en glinsterende mineralen. Het is het mooiste museum ter wereld, met de bewoners als topstukken. Eenmaal binnen begreep ik pas ten volle waar­om Petra voor deze onmogelijke liefde had gekozen."

Op 9 april 2005 overlijdt Heyboer. Voor 'de meisjes' is hij echter nog steeds aanwezig.

De zoektocht leverde Rogier meer op dan een documentaire. Na jaren van radiostilte wordt er in de familie weer gesproken...

Wilt u de nieuwsbrief in uw inbox ontvangen? Mail dan naar Lotti

Anton Heyboer, 1924-2005    SITEMAP